სსიპ ველური ბუნებისეროვნული სააგენტო სსიპ ველური ბუნებისეროვნული სააგენტო

კაკაბი (Alectoris chukar)

არ არის შეტანილი წითელ ნუსხაში

კაკაბი (Alectoris chukar)

საერთაშორისო სტატუსი - LC (ნაკლებად საგანგაშო)

ეროვნული სტატუსი - LC (ნაკლებად საგანგაშო)

მიეკუთვნება ხოხბისებრთა ოჯახს (Phasianidae), ქათმისნაირების (Galliformes) რიგიდან. კაკბის ეს სახეობა გავრცელებულია კავკასიაში, ახლო აღმოსავლეთში, ცენტრალურ აზიაში, ინდოეთსა და ჩინეთში. კავკასიასა და ირანში კაკბის 14 ქვესახეობიდან ერთ-ერთი - Alectoris chukar kurdestanica არის გავრცელებული. საშუალო ზომის ქათმისნაირია, სხეულის სიგრძე 34-38 სმ, წონა 500-700 გრამი. დედლები ოდნავ პატარები არიან, გააჩნიათ ნაკლებ კონტრასტული შეფერილობა თავზე, მამრებთან შედარებით. შეწყვილება იწყება თებერვალ-მარტში. კვერცხებს დებენ აპრილში (ივრის ზეგანი), მაღალმთიან ჰაბიტატში შეიძლება რამდენიმე კვირით დაგვიანდეს.

მონოგამიურია, ბუდეს იკეთებს მიწაზე. დებს 7-12 კვერცხი საშუალოდ. ინკუბაცია გრძელდება საშუალოდ 22-25 დღე. ძირითადად მდედრი კრუხობს, იშვიათად მამრი. წიწილებს უვლის როგორც მდედრი ისე მამრი. ფრენას იწყებენ 7-14 დღეში. სქესობრივ სიმწიფეს აღწევენ ერთი წლის ასაკში (Christensen, G. C. 2020).

სახეობის არეალისაკმაოდ ფართოა და მოიცავს პალეარქტიკის ზომიერი სარტყელს: სამხრეთ ევროპაში - პირენეებს, ალპებს, ბალკანეთის ნახევარკუნძულს, ხმელთაშუაზღვის კუნძულებს, კავკასიას, წინა, შუა და ცენტრალური აზიას, ჰიმალაის მთებს, ტიბეტსა და მანჯურიას. საქართველოში გავრცელებულია როგორც მთავარ ისე მცირე კავკასიონზე, როგორც მობინადრე ფრინველი (კუტუბიძე 1985; Biodiversity-Georgia 2021). საქართველოში გავრცელებულია ივრის ზეგანზე, მტკვრის ხეობის ზემო წელში და მცირე პოპულაციის სახით გვხვდება კვერნაკის ქედზე.

პოლიფილეტური სახეობაა, ცნობილია 14 ქვესახეობა, საიდანაც საქართველოში გვხვდება მხოლოდ ერთი ქვესახეობა Alectoris chukar kurdestanica (Christensen, G. C. 2020) კაკაბზე არაერთი მოქმედი საფრთხე ხელს უშლის პოპულაციების მდგრადობას, რაც საბოლოოდ სახეობაზე ნეგატიურად აისახება. სახეობაზე მოქმედი საფრთხეებიდან აღსანიშნავია: ბრაკონიერობა, ჰაბიტატების დეგრადაცია და ფრაგმენტაცია.

ევრაზიული თახვი (Castor fiber)

არ არის შეტანილი წითელ ნუსხაში

ევრაზიული თახვი (Castor fiber)

საერთაშორისო სტატუსი - LC (ნაკლებად საგანგაშო)

ეროვნული სტატუსი - RE (რეგიონში გადაშენებული)

თახვისებრთა ოჯახი დღესდღეობით მხოლოდ ორი სახეობით, ევრაზიული და ჩრდილოეთ ამერიკული, თახვითაა წარმოდგენილი დედამიწაზე. მე-XVI საუკუნისთვის ევრაზიული თახვი ევროპისა და აზიის დიდ ნაწილში ამოწყდა, ვარაუდობენ რომ მხოლოდ 300-400 ინდივიდიღა იყო დარჩენილი. მათი გაქრობა მრავალმა მიზეზმა გამოიწვია, ძირითადი განმაპირობებელი ფაქტორი ხორცის საკვებად ხოლო ბეწვისსამოსად გამოყენება იყო. მათზე გადაჭარბებულ ნადირობას თან ერთოდა ჭარბტენიანი ტერიტორიების აქტიური ათვისება სასოფლო-სამეურნეო მიზნებისთვის. თახვების რიცხოვნობამ, დაცვისა და ნადირობის რეგულაციის ფონზე 1900-იანი წლებიდან დაიწყო ზრდა.

თახვი კაპიბარების შემდებ სიდიდით მეორე ცხოველია მღრღნელებში. იგი დაახლოებით 20 კგ-ს იწონის და სხეულის სიგრძე 80-100 სმ-ია. ახასიათებთ ოჯახებად ცხოვრება, სადაც ერთიანდებიან მოქმედი წყვილიდა მათი წინა და მიმდინარე წლის ნაშიერები.გამრავლების პერიოდი დეკემბრის ბოლოდან თებერვლამდე გრძელდება და გაზაფხულზე მდედრი 1-4 ნაშიერს აჩენს.

საქართველოში თახვი, მე-20 საუკუნის დასაწყისის ჩათვლით გვხვდებოდა კოლხეთის დაბლობზე, მდინარეების რიონის, ნატანების, სუფსას, ყვირილას, არაგვის ნაპირებსა და შესართავებში. ჰაბიტატების ანალიზმა აჩვენა რომ საქართველოში დღესაც არის თახვისთვის შესაფერისი ჰაბიტატები. თახვები ბინადრობენ მტკნარ წყლებთან, ისინი უპირატესობას ანიჭებენ დამდგარ ან დუნე დინების მქონე წყალსატევებს, იმ შემთხვევაში თუ მსგავსი ჰაბიტატი არ არსებობს ისინი აშენებენ ჯებირებს წყლის ნაკადის მაქსიმალურად შესამცირებლად. თახვები მხოლოდ მცენარეული საკვებით იკვებებიან, უპირატესობას ანიჭებენ ფართოფოთლოვანი ხეების ფოთლებს, ქერქს, ყლორტებს, წყლის მცენარეებს და ბალახებს.

თახვის საქართველოს ველურ ბუნებაში დაბრუნებას არაერთი დადებითი გავლენა შეიძლება ქონდეს გარემოზე, მათ მიერ ხელოვნურად დაგუბებული ტერიტორიები განაპირობებს, გრუნტის წყლების ლოკალურად მატებას, წყლის გაწმენდას, წყლის დინების შესუსტება შეიძლება გახდეს წინაპირობა წყლის უკეთ განაწილებისათვის. ხელოვნურად წარმოქმნილი წყალსატევები ხშირად განაპირობებს ბიომრავალფეროვნების ზრდის წინაპირობას.

წაულა/ევროპული წაულა (Mustela lutreola)

შეტანილია წითელ ნუსხაში

წაულა/ევროპული წაულა (Mustela lutreola)

საერთაშორისო სტატუსი - CR (კრიტიკულ საფრთხეში მყოფი)

ეროვნული სტატუსი - CR (კრიტიკულ საფრთხეში მყოფი)

მცირე მტაცებელი ცხოველი, კვერნისებრთა ოჯახიდან. იგი გავრცელებულია ევროპაში, დასავლეთ კავკასიაში, ურალის ქედის აღმოსავლეთ კალთებზე, მცირე როდენობიტ გვხვდება აფხაზეთში-ბზიფის ხეობაში.

ისინი ბინადრობენ ტყით, ბუჩქნარით ან მაღალი ბალახით დაფარულ მდინარეებისა ან გამდინარე წყალსატევების სიახლოვეს. ახასიათებთ ბუნაგის გაკეთება რომლის ერთი გასასვლელი წყალთან დაკავშირებულია მეორე კი მიწის ზედაპირთან. სხეულის სიგრძე დაახლოებით 28-43 სმ-მდეა , კუდი 12-19 სმ და საკმაოდ მოქნილი ცხოველია. იქიდან გამომდინარე, რომ ნახევრად წყლის ცხოველია, მათთვის დამახასიათებელია თითებს შორის არსებული საცურაო აპკები, შეუძლია კარგად ცურვა და ყვინთვა. ძირითადად საღამოს საათებში და ღამით აქტიურდებიან. სქესმწიფობას აღწევენ 1 წლის ასაკში და საშუალოდ 2-7 ნაშიერს აჩენენ.

იკვებება თევზით, მცირე ზომის ძუძუმწოვრებით, პატარა ზომის ფრინველებით, ამფიბიებით, მწერებით და მცენარეული ნაყოფით.

ევროპული წაულა მთელს ევროპაში ფართოდ იყო გავრცელებული. დღეს სახეობა ისტორიული ჰაბიტატის მხოლოდ 20 პროცენტშიღა გვხვდება. სახეობაზე დამატებით საფრთხედ მოქმედებს ის ფაქტი რომ შემორჩენილი პოპულაციები ერთმანეთისგან იზოლირებულია. წაულას პოპულაციის შემცირების რამდენიმე მიზეზი არსებობს, თუმცა სახეობა განსაკუთრებით დააზიანა ცხოველის გადაჭარბებულმა მოპოვებამ ტყავის გამო, მათ ჰაბიტატებში მტკნარი წყლის დაბინძურებამ და ჰიდროელექტროსადგურების მშენებლობამ.

გარკვეულ ევროპულ ქვეყნებში, მიმდინარეობს წაულას კონსერვაციული ღონისძიებები.

ჯიქი/ლეოპარდი (Panthera pardus)

შეტანილია წითელ ნუსხაში

საერთაშორისო სტატუსი - VU (მოწყვლადი) 

ეროვნული სტატუსი - CR (კრიტიკულ საფრთხეში მყოფი)

ჯიქი ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გავრცელებული დიდი კატისებრია. იგი ძალიან ადაპტური სახეობაა და ადამიანის ინტენსიური ზემოქმედების მიუხედავად გვხდება ისეთ ტერიტორიებზე საიდანაც სხვა მტაცებლები დიდი ხნის წინ გაქრნენ. ჯიქის ისტორიული გავრცელების არეალი მოიცავს, აფრიკას, წინა აზიას, კავკასიას, ინდოეთის სუბკონტინენტს და ინდოჩინეთის შორეულაღმოსავლეთს. მის ფართო გავრცელებას ისიც განაპირობებს რომ სახეობა კარგად ეგუება როგორც უდაბნოებსა და ნახევარ უდაბნოებს ისე ჰიმალაის მთათა სისტემებს, სადაც 5,200 მეტრ სიმაღლეზეც არის დაფიქსირებული.

ლეოპარდის საკვებიც მრავალფეროვანია, იგი უპირატესობას საშუალო ზომის ჩლიქოსნებს ანიჭებს თუმცა შეუძლია იკვებოს მწერებით, მცირე ზომის ძუძუმწოვრებით და ფრინველებით. მეოცე საუკუნის დასაწყისისთვის ლეოპარდის არეალი თითქმის მთელს საქართველოსტერიტორიას მოიცავდა. ინტენსიური ნადირობისა და ურბანიზაციის ფონზე, ჯიქის არეალი საგრძნობლად დეგრადირდა, მოხდა მათი ჰაბიტატების ფრაგმენტაცია და სახეობის რიცხოვნობამაც კლება დაიწყო. მეოცე საუკუნის 50-იანი წლებისთვის ლეოპარდთან შეხვედრების ალბათობამ თვალშისაცემად იკლო. მეოცე საუკუნის ბოლოს მათი რიცხოვნობა იმდენად შემცირდა რომ იგი ფაქტობრივად გადაშენებულად იქნა მიჩნეული, იგი მცირე რაოდენობით შესაძლოა შემორჩენილი ყოფილიყო ფშავ-ხევსურეთში, თუშეთში, ხოლო მცირე კავკასიონზე - არსიანის ქედზე.

21-ე საუკუნეში საქართველოში ლეოპარდი ორჯერ 2003 წელს ვაშლოვანში ხოლო 2021 წელს თუშეთში ფოტოხაფანგმა დააფიქსირა. საქართველოში ჯიქის პოტენციურ ჰაბიტატს წარმოადგენს სამხრეთ-აღმოსავლეთ საქართველოს მშრალი ეკოსისტემები, დიდი კავკასიონი. აუცილებელია პოტენციური ჰაბიტატის ანალიზი, ქმედითი კონსერვაციული საქმიანობის დასაგეგმად. ლეოპარდის საქართველოში დასაბრუნებლად ერთ-ერთ აუცილებელ პირობას მისი საკვები ბაზის ანუ ჩლიქოსანთაპოპულაციის აღდგენა განაპირობებს. ჩლიქოსნებისგან განსხვავებით მათი რეინტროდუქცია და კონსერვაცია გაცილებით რთული ამოცანაა რიგი მიზეზების გამო. მათში ტყვეობაში გაზრდის შემთხვევაში რთულია ადამიანზე მიჯაჭვულობის გაქრობა, ამავდროულად დიდი რისკია ადამიანისა და მტაცებელს შორის კონფლიქტის წარმოქმნის.

დომბა (Bison bonasus)

არ არის შეტანილი წითელ ნუსხაში

დომბა (Bison bonasus)

საერთაშორისო სტატუსი - VU (მოწყვლადი)

ეროვნული სტატუსი - RE (რეგიონში გადაშენებული)

წყვილჩლიქოსანი ცხოველი ძროხისებრთა ოჯახიდან. ხარის სხეულის სიგრძე 3,5 მეტრამდე აღწევს ხოლო სიმაღლე 1,6 მეტრს. წონა 700-900 კგ-მდე მერყეობს, თუმცა აღწერილია 1200 კილოიანი ინდივიდებიც. კისერზე, თხემზე და ყელზე მათთვის შედარებით გრძელი ბალანია დამახასიათებელი. ფური ზომაში შედარებით პატარაა, საშუალოდ 400-600 კგ, იგი სქესმწიფობას 3-4 წლის ასაკში აღწევს და ყოველწლიურად 1 ხბოსიგებს. დომბები ძირითადად ბალახითა და ფოთლებით იკვებებიან, თუმცა ზამთარში აქტიურად იყენებენ ბუჩქებისა და ხეების ყლორტებსა და ხის ქერქს საკვებად. ისინი სოციალურ ჯოგებად ცხოვრობენ.

სახეობა საქართველოში გვხვდებოდა დიდ და მცირე კავკასიონზე. გუმისთის ხეობაში სახეობა 1925 წლამდე იყო შემორჩენილი, ხოლო ბაშკიროვი თვლიდა რომ დომბა 1940 წლამდე მცირე პოპულაციების სახით გვხვდებოდა ბზიფის, ფსოუს და ენგურისხეობებში. დღეისათვის სახეობა საქართველოში სრულად გადაშენებულია. დომბის რეინტროდუქცია და მის ისტორიულ გავრცელების არეალში დაბრუნება ქვეყნისთვის პრიორიტეტული ამოცანაა. დომბის პოტენციური ჰაბიტატების კვლევისას აღმოჩნდა რომ ნაწილი დაცულ ტერიტორიებს ემთხვევა თუმცა დიდი ნაწილი დაცული ტერიტორიების საზღვრებს გარეთაა დარჩენილი. ასევე მნიშვნელოვანი, პრობლემური, ფაქტორი ჰაბიტატების ფრაგმენტაციაა , რასაც ხშირად მაგისტრალები და დასახლებული ტერიტორიები წარმოადგენს.

სახეობის ისტორიულჰაბიტატში დაბრუნება ხელს შეუწყობს როგორც ეკოსისტემების სრულყოფილ ფუნქციონირებას ისე ქვეყანაში სახეობრივ მრავალფეროვნებას. დომბის პოტენციური ჰაბიტატების კვლევაში გამოიკვეთა რომ დომბის რეინტროდუქციისთვის ყველაზე რელევანტურ ჰაბიტატს გურიის მთიანეთი, მდინარე სუფსის ზემო დინება, გურიის ეროვნული პარკი და აჭარის მთიანეთი წარმოადგენს. დასაიმედებელია, რომ მსოფლიოს არაერთ ქვეყანაში დომბების რეინტროდუქციის პროგრამა წარმატებით ხორციელდება, დომბების მცირე პოპულაციები აღდგააზერბაიჯანში, ბულგარეთსა და რუმინეთში. ამავდროულად პოზიტიური ის ფაქტიც, რომ ადგილობრივ მოსახლეობაში სახეობის მიმართ წინასწარი ნეგატიური დამოკიდებულება არ არსებობს.

კავკასიური კეთილშობილი ირემი (Cervus elaphus)

შეტანილია წითელ ნუსხაში

კავკასიური კეთილშობილი ირემი (Cervus elaphus) – წყვილჩლიქოსანი ძუძუმწოვარი ცხოველია, მისი სხეულის სიგრძე საშუალოდ 240 სმ-ს აღწევს. მამრი ინდივიდები დაახლოებით 300 კილოგრამს იწონიან.

არც ისე შორეულ წარსულში სახეობის არეალი საქართველოს მნიშვნელოვან ტერიტორიას მოიცავდა, თუმცა მათზე გადაჭარბებულმა ნადირობამ ირმის პოპულაცია საგრძნობლად შეამცირა. ამ დროისათვის კეთილშობილი ირემი საქართველოში სამ ლოკაციაზე გვხვდება, ლაგოდეხსა და ბორჯომ-ხარაგაულის დაცულ ტერიტორიებზე, ხოლო გარდაბანში შედარებით მცირე პოპულაციის სახით არის წარმოდგენილი. აღსანიშნავია, რომ ირმის პოპულაციები ერთმანეთისგან იზოლირებულია, რაც ისედაც საფრთხეში მყოფ სახეობას კიდევ უფრო რთულ მდგომარეობაში აყენებს. ჰაბიტატების იზოლაცია ხელს უშლის პოპულაციებს შორის გენების მიმოცვლას, რაც არსებულ პოპულაციებს კიდევ უფრო მოწყვლადს ხდის, იზრდება თანდაყოლილი დეფექტებისა და დაავადებების რისკი. სწორედ ამიტომ კეთილშობილი ირემი საქართველოში შეფასებულია, როგორც კრიტიკულ საფრთხეში მყოფი სახეობა (CR). 

საინტერესო ფაქტი -  ხშირად ადამიანებმა არ იციან, რომ რქები მხოლოდ მამრ ინდივიდებს ეზრდებათ, რაც შემოდგომით, მყვირალობის პერიოდში მდედრების  მოსაპოვებლად რიტუალიზირებულ ორთაბრძოლებში ეხმარებათ. მყვირალობის დროს, რომელიც დაახლოებით სექტემბრის შუა პერიოდიდან ოქტომბრის პირველ ნახევრამდე გრძელდება,  მამრი ირემი ტყის პირას არსებულ შედარებით მოშიშვლებულ მდელოზე, ყვირილის მაგვარი ვოკალიზაციით უხმობს მდედრებს. იმ შემთხვევაში თუ ამავე ტერიტორიაზე ერთმანეთს ორი ძლიერი მამრი გადაეყრება მათ შორის შერკინება ე.წ ჯახი იწყება. ხშირ შემთხვევაში მსგავსი შეტაკებები რიტუალიზირებულია და არ მთავრდება რომელიმე ინდივიდის სიკვდილით ან სხეულის ძლიერი დაზიანებებით, თუმცა მდედრ ირმებთან შეჯვარებას შედარებით ძლიერი, დომინანტი მამრი ახერხებს, რომელიც ორთაბრძოლაში მოახერხებს და მეტოქეს გააძევებს ტერიტორიიდან. მას შემდეგ, რაც შეჯვარების პერიოდი ჩაივლის ადრეულ გაზაფხულზე მამრ ირემს  რქები სცვივა და ის თავიდან იწყებს ფორმირებას  და სრულყოფილ სახეს აგვისტოს ზაფხულის ბოლოს შემოდგომის დასაწყისში იღებს. მდედრ ირმებს (გარდა ჩრდილოეთის ირმებისა, კარიბუ) რქები არ ეზრდებათ.         

ქურციკი (Gazella subgutturosa)

შეტანილია წითელ ნუსხაში

ქურციკი-ჯეირანი (Gazella subgutturosa) - მცირე ზომის წყვილჩლიქოსანი ცხოველია, დამახასიათებელი თეთრი მუცლითა და ჩალისფერი ზურგით.  მათი წონა 18-იდან 33 კილოგრამამდე მერყეობს. მათ 80 კმ/სთ-მდე სიჩქარის განვითარება შეუძლიათ. მამრს ადვილად განასხვავებთ მდედრისგან რქების ზომით, რომელიც მდედრს ან საერთოდ არ აქვს ან ძალიან პატარა, სულ რამდენიმე სანტიმეტრის.

ჯეირანის გავრცელების არეალი მოიცავს მცირე აზიის, ამიერკავკასიის, შუა აზიის, ყაზახეთისა და ცენტრალური აზიის უდაბნოებსა და ნახევარუდაბნოებს, ამის მიუხედავად სახეობა მსოფლიოს მრავალ ადგილას გადაშენების საფრთხის წინაშეა. საქართველოში მისი ისტორიული გავრცელების არეალი მოიცავდა თბილისიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით მდებარე სტეპებსა და ნახევარუდაბნოებს, სადაც ჰაბიტატი წარმოდგენილი იყოს ღია ველების, უდაბნოებისა და ავშნიანი ნახევარუდაბნოების სახით. 

მეოცე საუკუნის 80-იან წლებამდე საქართველოში ქურციკი შირაქის ველის აღმოსავლეთით, თბილისის შემოგარენში, გარდაბანსა და სამგორის ველებზე ფართო გუნდებად გვხვდებოდა, თუმცა მათი ჰაბიტატების სამეურნეო ათვისებამ, ბრაკონიერობამ და ურბანიზაციამ საქართველოდან სახეობის სრულად გაქრობა გამოიწვია.
2013 წლიდან ბუნების დაცვის მსოფლიო ფონდის (WWF) კავკასიის წარმომადგენლობის ინიციატივით, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროსა და დაცული ტერიტორიების სააგენტოს ჩართულობით, ასევე, აზერბაიჯანის ეკოლოგიისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსთან თანამშრომლობითა და გერმანიის მთავრობის ხელშეწყობით, ვაშლოვანის დაცულ ტერიტორიებზე, სამუხის  ველზე მოხდა ქურციკების რეინტროდუქცია. დღეისათვის ქურციკების რაოდენობამ სამუხის ველზე ორას ინდივიდს გადააჭარბა, რაც იმედს იძლევა, რომ გადაშენებული სახეობა ისტორიულ ნიშნულს დაუბრუნდება.

არჩვი (Rupicapra rupicapra)

შეტანილია წითელ ნუსხაში

არჩვი, იგივე ფსიტი (Rupicapra rupicapra) - ჩლიქოსანი ცხოველი წყვილჩლიქოსანთა ოჯახისა. სხეულის სიმაღლე  65-70 სმ, წონა 40 კგ-დან 50 კგ-მდე. 20-30 სმ-მდე სიგრძის, სწორად აღმართული, ბოლოში მოკაუჭებული რქები აქვთ მამრებსაც და მდედრებსაც. მამრი შედარებით უფრო დიდია და მუქი ფერის. რქების უკან აქვთ ჯირკვლები, საიდანაც გამრავლების პერიოდში (ოქტომბრიდან დეკემბრამდე) გამოიყოფა სპეციფიკური სუნის სეკრეტი.

გავრცელებულია სამხრეთ ევროპაში, მცირე აზიის აღმოსავლეთ ნაწილსა და კავკასიის მთებში, საქართველოში გავრცელებულია  კავკასიონზე, თრიალეთის, გურია-აჭარისა და ლიხის ქედებზე. ცნობილი ქვესახეობებიდან საქართველოში გვხვდება კავკასიური არჩვი (Rupicapra rupicapra caucasica), იკვებება ბალახით, ზოგჯერ ბუჩქნარის ყლორტებითა და ნეკერით. მაკეობა 6 თვემდე გრძელდება. ჩვეულებრივ მაისში ერთ (იშვიათად ორ) თიკანს შობს.

აღმოსავლეთ კავკასიური ჯიხვი (Capra cylindricornis)

შეტანილია წითელ ნუსხაში

აღმოსავლეთ კავკასიური ჯიხვი (Capra cylindricornis) 

აღმოსავლეთ კავკასიური ჯიხვი წარმოადგენს კავკასიის ენდემურ სახეობას, გავრცელებულია კავკასიაში, მიეკუთვნება წვრილჩლიქოსნების რიგს. აღმოსავლეთ კავკასიური ჯიხვი გამოირჩევა ზომით, ზრდასრული მამრები დაახლოებით 105 სმ სიმაღლისა არიან, მათი სიგრძე 190 სანტიმეტრსაც კი აღწევს, ხოლო მასა 140 კილოა. მდედრის სხეულის სიმაღლე 85 სანტიმეტრია, სიგრძე 138 სანტიმეტრი, ხოლო წონა 56 კილო. მამრი სქესმწიფობას 5 წლის ასაკში აღწევს, ხოლო მდედრი 2 წლის ასაკში. მაკეობა 150-160 დღე გრძელდება და გაზაფხულის პერიოდში შობს ნაშიერს, იშვიათად ორს. 

საქართველოში გავრცელებულია:  სვანეთის, რაჭის, ფშავ-ხევსურეთის, მცხეთა მთიანეთის და კახეთის ტერიტორიაზე. გასული საუკუნის მეორე ნახევარში მკვეთრად დაიწყო რაოდენობის შემცირება ბრაკონიერობის გამო, ხოლო ბოლო ათი წლის განმავლობაში ვითარება საგრძნობლად გაუმჯობესდა, რადგან პოპულაცია სტაბილურად იზრდება, ეს რა თქმა უნდა დაკავშირებულია განხორციელებულ ღონისძიებებთან, დაცული ტერიტორიების გაფართოებასთან და ჰაბიტატების გაძლიერებულ დაცვასთან.